Als gemeente hebben we te maken hebben een onzekere toekomst en moeten we ons voorbereiden op schaarste van geld en menskracht. Ook is de inschatting dat mede door het sombere economisch perspectief het onwaarschijnlijk is dat het kabinet meer middelen aan het gemeentefonds zou toevoegen.
Planexploitatierisico's
Ook bij de planexploitaties zorgen de oorlog in Oekraïne, krapte op de arbeidsmarkt, stijgende prijzen en rente voor onzekerheid. Hoe de economie en vastgoedmarkt zich de komende periode gaan ontwikkelen, blijft grillig. De parameters waarmee we de planexploitaties doorrekenen, zijn opgesteld met de kennis van vandaag en zijn een zo goed mogelijke inschatting.
Verdisconteren risico’s uitgezet in de tijd
De risico’s van de gebiedsontwikkelingen worden gepresenteerd op netto contante waarde. Dit is de waarde nu van risico’s in de toekomst. Om de huidige waarde te berekenen wordt gebruik gemaakt van een disconteringsvoet (rente), deze is 2%. Dit is hetzelfde percentage dat gebruikt wordt voor het netto contant maken van het eindresultaat van de planexploitaties. Het rekenen met een disconteringsvoet speelt bij de risico’s Waalsprong, Winkelsteeg en Stationsgebied.
Waalsprong
Op de grondexploitatie Waalsprong is voor het VGP 2024 een Monte Carlo-analyse uitgevoerd. Het resultaat van de Monte Carlo-analyse geeft weer wat de mogelijke financiële resultaten zijn van de grondexploitatie en geeft daarmee inzicht in het risicoprofiel van deze grondexploitatie. Het risicobeleid van gemeente Nijmegen bepaalt dat het totale risico op basis van een betrouwbaarheidsinterval van 80% financieel moet worden afgedekt. Het af te dekken risicoprofiel bedraagt daarmee € 26,7 miljoen. Ten opzichte van de Stadsrekening 2023 is het risicoprofiel voor de planexploitaties stabiel gebleven.
Winkelsteeg Kanaalzone
In juli 2024 heeft de raad ingestemd met het raadsvoorstel Investerings- en exploitatiebesluit parkeergarages Winkelsteeg. Als gevolg van dit raadsvoorstel is de onrendabele top van drie parkeergarages uit de grondexploitatie gehaald. Als gevolg daarvan daalt ook het risicoprofiel van de grondexploitatie met circa € 4,0 mln. Dit betekent dat het risicoprofiel in de Stadsbegroting 2025-2028 in totaal € 50,8 bedraagt ten opzichte van € 54,8 mln. bij de Stadsrekening 2023.
Stationsdistrict
Voor de risicoanalyse is eind 2023 met de actualisatie van de VGP 2024, net als bij de planexploitaties Winkelsteeg Kanaalzone en Waalsprong, een Monte Carlo risicoanalyse opgesteld. Het totale risicoprofiel bedroeg toen € 30,1 miljoen op eindwaarde. Dit betreft het risicoprofiel van de planexploitaties van de gebiedsexploitaties, de risico’s die samenhangen met de investeringsprojecten worden hier niet verantwoord. Ten opzichte van de Stadsrekening 2023 is het risicoprofiel voor de planexploitaties stabiel gebleven.
Project | Begroting 2025 | Stadsrekening 2023 |
|---|---|---|
Waalsprong | 26.700 | 26.700 |
Stationsgebied | 30.100 | 30.100 |
Waalfront | 4.600 | 4.600 |
Winkelsteeg Kanaalzone | 50.800 | 54.800 |
Onderwijshuisvesting | 2.000 | 2.000 |
Nyma Mercuriuspark | 900 | 900 |
Overige projecten | 2.700 | 2.600 |
Subtotaal | 117.800 | 121.700 |
dempingsfactor | 10,0% | 10,0% |
Totaal | 106.020 | 109.530 |
Het totale risicoprofiel van de grondexploitaties is daarmee gedaald ten opzichte van de Stadsrekening 2023, van € 121,7 miljoen naar € 117,8 miljoen. Ten opzichte van de Stadsrekening 2023 is het risico Winkelsteeg Kanaalzone afgenomen naar € 4,0 miljoen. Binnen de overige projecten is het risico toegenomen met € 0,1 miljoen.
Onderstaand een overzicht van de risico’s op de investeringen
Project | Begroting 2025 | Stadsrekening 2023 |
|---|---|---|
Valkhofpark | 275 | 275 |
Kelfkensbos | 375 | 375 |
De Hulsen | 0 | 510 |
Stationsgebied | 20.000 | 20.000 |
Winkelsteeg Kanaalzone | 5.800 | 5.800 |
Investeringsprojecten | 26.450 | 26.960 |
Onderstaand een overzicht van de risico's in de tijd. We merken nog op dat we bij het uitzetten in de tijd, overeenkomstig de afspraken bij de kadernota 2016, de dempingsfactor van 10% achterwege laten.
Hieronder geven we de risico's voor de jaren 2024 tot en met 2028 in afzonderlijke kolommen weer. De risico's van 2029 tot einde looptijd staan in de laatste kolom. Voor Waalsprong geldt als laatste jaar 2033 en voor Waalfront is het laatste risicobedrag in 2029. Voor het Stationsgebied is dat 2030. Voor de planexploitatie Winkelsteeg/Kanaalzone is de inschatting dat deze tot 2042 gaat lopen.
Project | totaal risico | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | latere jaren |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Waalsprong | 26.700 | 7.900 | 7.800 | 8.000 | 5.100 | -100 | -2.000 |
Stationsgebied | 30.100 | 1.900 | 3.700 | 2.700 | 4.200 | 7.300 | 10.300 |
Waalfront | 4.600 | 1.300 | 1.300 | 900 | 800 | 100 | 200 |
Winkelsteeg Kanaalzone | 50.800 | 7.100 | 7.500 | 8.700 | 8.900 | 1.800 | 16.800 |
Onderwijshuisvesting | 2.000 | 1.100 | 700 | 200 | 0 | 0 | 0 |
Nyma Mercuriuspark | 900 | 600 | 100 | 100 | 100 | 0 | 0 |
Overige projecten | 2.700 | 900 | 900 | 400 | 300 | 200 | 0 |
Totaal | 117.800 | 20.800 | 22.000 | 21.000 | 19.400 | 9.300 | 25.300 |
Programmarisico's
Wij hebben de risico-inventarisatie in ons risicomanagementsysteem geactualiseerd. Deze inventarisatie heeft 104 geïdentificeerde risico's opgeleverd die voldoen aan de afgesproken criteria:
- risico’s met grote financiële gevolgen,
- waarvoor de oorzaken niet door de gemeente kunnen worden beïnvloed, of waarvoor de gemeente nog niet in staat is geweest om passende beheersingsmaatregelen te treffen om de kans of het gevolg van het risico terug te dringen.
Risico’s die al zijn afgedekt door maatregelen laten we buiten beschouwing. Het deel van financiële risico’s dat is afgedekt door verzekeringen laten we ook buiten beschouwing.
Bij een zekerheidspercentage van 80% komt uit de Monte Carlo-simulaties, uitgevoerd in het risicomanagementsysteem, een risicoprofiel van € 19,1 miljoen. Hierbij houden we rekening met beheersmaatregelen. Dat is lager dan bij de Stadsrekening 2023, toen we bij 80% op € 21,8 miljoen uitkwamen. Bij de Stadsrekening 2024 voeren we weer een actualisatie uit van alle risico’s.
Hieronder staat de top 10 met de belangrijkste risico’s, met in de eerste kolom een korte omschrijving van het risico en daarnaast het maximale bedrag dat het risico als nadeel in de begroting tot gevolg kan hebben en een inschatting van de kans dat het risico optreedt.
Risico’s gemeentelijke activiteiten exclusief planexploitatierisico's | Max. netto gevolg x €1 miljoen | Netto Kans % | Invloed (%) |
|---|---|---|---|
Taakstellende bestedingsruimtes voor ambulante jeugdhulp en ambulante WMO-begeleiding. Er is een risico dat de effecten niet volledig in 2025 worden gerealiseerd. | € 5.400.000 | 75% | 13,59% |
Gemeentefonds. De ruimte onder het plafond van het Btw-compensatiefonds valt lager uit dan wij geraamd hebben. | € 5.700.000 | 50% | 12,83% |
De kosten voor Gemeente Nijmegen van de jeugdzorg zijn de afgelopen jaren gestegen. De zorgsoorten met de meeste dynamiek zijn hierbij: Jeugd GGZ en ambulante begeleiding en dagbesteding. Het risico van de Jeugdwet in combinatie met een toenemende vraag naar jeugdhulp bij jeugdigen en gezinnen is dat de kosten de komende jaren blijven toenemen. Door middel van het regioprogramma Jeugd en het Lokaal Plan Jeugd zetten we interventies in om de kosten zoveel mogelijk te drukken. Echter, de kostenontwikkeling is niet voor 100% door de gemeente te beïnvloeden ivm o.a. rijksbeleid, wettelijke verwijzers, maatschappelijke ontwikkelingen (demografie, kwaliteit onderwijs) en de effecten van marktwerking in de jeugdhulp. De stad gaat in de aankomende jaren groeien, de prognose voor de kostenkant loopt daarbij mee op In de Stadsbegroting 2025-2028 is voor de verwachte ambulante groei van Jeugdhulp een knelpunt opgenomen. Het risicogedeelte (zijnde het bedrag waarvoor het Rijk eigenlijk "over de brug" moet komen) wordt hier opgenomen. | € 7.000.000 | 50% | 11,74% |
WMO HH, HM, DB en BG. Tekorten door vraagtoename a.g.v. vergrijzing. | € 3.700.000 | 50% | 9,79% |
De openstelling van de Wet langdurige zorg (wlz) per 1 januari 2021 heeft geleid tot een grotere feitelijke uitstroom van de WMO naar de Wlz dan verwacht. Hierdoor strookt de financiële uitname die hieraan was gekoppeld niet meer met de werkelijke uitgaven van VWS. In het bestuurlijk overleg met VWS en de betrokken stakeholders is gesproken over een noodzaak tot het inzetten van financiële maatregelen tenzij er inspanningen worden geleverd om de instroom naar de Wlz af te laten nemen. | € 10.000.000 | 25% | 8,33% |
MGR Rijk van Nijmegen. In de nieuwe en geactualiseerde notitie 'weerstandsvermogen 2023-2027 van de MGR worden diverse risico's benoemd op het gebied van beleid en uitvoering. Deze risico's zijn in de nieuwe meerjarenbegroting 2025-2028 geactualiseerd. Omdat de MGR geen weerstandsvermogen aanhoudt, dienen de risico's opgenomen te worden in de begroting en jaarrekening van de deelnemende gemeenten. | € 3.230.000 | 30% | 4,28% |
Digitale problemen kunnen ook echte gevolgen hebben. Dit kan gebeuren door dingen zoals: | € 4.000.000 | 30% | 4,13% |
Voor 2025 zijn er een aantal nieuwe aanbestedingen: Jeugdhulp met verblijf, essentiële functies en Jeugdhulp ambulant. Bij een nieuwe aanbesteding laat gemeente Nijmegen een onafhankelijk kostprijs onderzoek uitvoeren. | € 1.625.000 | 50% | 2,72% |
Een crimineel kan toegang krijgen tot een gebouw, bijvoorbeeld door inbraak of door zich overdag met een overtuigend verhaal binnen te werken, en vervolgens iets in een computer plaatsen of zijn/haar eigen laptop op ons netwerk aansluiten. Zelfs in een crisis kunnen we afgeleid zijn, wat kansen biedt voor cybercriminelen om binnen te dringen. | € 5.000.000 | 10% | 1,84% |
Bouwvergunningen. De afgifte van bouwvergunningen, of de hoogte van de bouwsommen, loopt terug door veranderende wetgeving (bijv. meer vergunningvrij) en daarnaast neemt de kans op bezwaar- en beroepschriften toe. De afgifte van bouwvergunningen is afhankelijk van conjuncturele ontwikkelingen. | € 1.000.000 | 50% | 1,68% |
Gemeentefonds
Een belangrijke inkomstenpost voor de gemeente is de gemeentefondsuitkering vanuit het rijk. Deze uitkering is gebaseerd op een aantal parameters, zoals bijvoorbeeld de inwoneraantallen en oppervlakte van gemeenten, maar ook de ruimte onder het BCF (Btw CompensatieFonds).
Ieder jaar blijkt dat de definitieve vaststelling van de gemeentefondsuitkering afwijkt van de verwachting. Deze afwijking kan zowel positief als negatief zijn. Bij ieder Planning en Control (P&C) document herijken we het bedrag van de uitkering en passen we de begroting aan.
Extra middelen voor gemeenten voor jeugdhulp 2025
De Hervormingsagenda Jeugd is op 20 juni 2023 definitief vastgesteld, ondertekend en aangeboden aan de Tweede Kamer en Eerste Kamer. In de meicirculaire 2023 is voor jeugdzorg (landelijk) voor 2025 € 954 miljoen beschikbaar gesteld. Vanaf 2026 zijn de middelen jeugdzorg nog niet toegevoegd aan het gemeentefonds en heeft de gemeente een stelpost opgenomen.
Ruimte onder het BCF-plafond
Het BCF (Btw Compensatie Fonds) en het gemeentefonds zijn communicerende vaten. Dat wil zeggen dat het bedrag dat in het BCF overblijft nadat alle aanspraken zijn verrekend, wordt toegevoegd aan het gemeentefonds. Tot 2019 werd dit bedrag opgenomen in de meicirculaire en toegevoegd aan de begrote uitkering gemeentefonds van het rijk. Vanaf 2019 wordt dit bedrag niet meer geraamd, maar alleen nog uitgekeerd op realisatiebasis. In de begroting hebben wij een raming opgenomen voor de ruimte onder het BCF plafond geraamd overeenkomstig het standpunt van de provincie, het ministerie van Binnenlandse zaken en de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Het risico bestaat dat die ruimte niet geheel tot uitkering komt, evenals dat wij een risico lopen op afwijkingen tussen realiteit en aannames van de overige parameters.
Vennootschapsbelasting (landelijk verschil van mening tussen de Belastingdienst en de gemeenten)
Met ingang van 2016 zijn gemeenten vennootschapsbelastingplichtig. Wij hebben onderzoek gedaan naar de verplichtingen die hiermee samenhangen. Op de eerste plaats moesten we beoordelen of de gemeente door de 'ondernemerspoort' komt. Daarvoor is bepalend of gemeentelijke activiteiten mogelijkerwijs winst met zich meebrengen. De conclusie is dat de parkeervoorzieningen, de vastgoedtak en de grondexploitaties niet winstgevend zijn. Over reclameactiviteiten heeft de Belastingdienst het standpunt dat daarmee een onderneming wordt gedreven. De gemeente Nijmegen, en ook andere gemeenten, delen dit standpunt niet. Op 30 augustus 2022 kwam de rechtbank Gelderland tot het oordeel dat het door gemeente Nijmegen ingestelde beroep gegrond is. Op 14 december 2022 hebben we bericht gekregen van de rechtbank dat de belastingdienst in hoger beroep gaat tegen deze uitspraak. Op 20 juni 2024 heeft het hoger beroep behandeld, maar er is nog geen uitspraak.